Ignatius, een mooie Roomse naam, Brabant als herkomst. Kleine Rien zag als jongetje op 14 mei 1940 de bommen vallen op zijn stad, Rotterdam. Wat voor mij altijd bijzonder zal blijven: de gesprekken met zijn vrouw, Lena. Wat een ongelooflijk lief mens. Een schat van een vrouw die het moeilijk genoeg heeft om nu alleen door te moeten, zonder haar grote liefde…
Inloopmuziek: Mozart – Klarinet Concerto In A Major K622 (Adagio)
Ik stel voor om nog eens terug te gaan naar het jaar 1931. In New York wordt het Empire State Building in gebruik genomen, dan het hoogste gebouw ter wereld. De langspeelplaat wordt geïntroduceerd. Meerdere liedjes op 1 grammofoonplaat. De techniek staat toch maar voor niets. De wereld gaat nog steeds gebukt onder de gevolgen van de grote financiële crisis van ’29. Armoede overheerst, zeker in dit deel van Nederland.
1931, een bijzonder jaar. Zo’n jaar waarin ook bijzondere kinderen worden geboren. Michael Gorbatschof, bijvoorbeeld. Dries van Agt, Reinier Paping, winnaar van die barre Elfstedentocht van 1963. Desmond Tutu, Yvonne Keuls…
Het was schitterend weer, op woensdag 13 mei van dat jaar 1931, in Noord-Brabant. Het kwik steeg al boven de 25 graden, de zon scheen, er was nauwelijks wind. Het was de dag dat Anna en Thijs Ignatius, in Roosendaal, ook een bijzonder kindje kregen. Hun vierde, weer een zoon. Hij krijgt klassieke Roomse namen mee: Marinus Jacobus Marie. Roepnaam: Rien. Opgroeien als jongste van de vier kinderen Ignatius. Twee broers, één zus. Vader Thijs werkte bij de belastingen. Dat betekende in die tijd: regelmatig verhuizen. Steeds weer een andere standplaats. Rien was nog klein toen ze naar Den Haag vertrokken en zal een jaar of zes, zeven zijn geweest toen ze in Rotterdam terechtkwamen. Daar groeide hij op, daar ging hij ook naar de lagere school.
Maandag 13 Mei 1940. Riens negende verjaardag. De sfeer in Nederland is verbeten. Oorlog. Vooral bij de Grebbeberg wordt zwaar gevochten. In Rotterdam houden de mariniers dapper stand bij de Maasbruggen. Wat kleine Rien niet weet is dat in Berlijn Adolf Hitler zich zorgen maakt over het gebrek aan vooruitgang. Hij gaf generaal Georg von Küchler opdracht om het verzet met alle mogelijke middelen te breken. Die opdracht werd de volgende dag al uitgevoerd. Op 14 mei, ’s middags rond half twee vloog er een eskader zware bommenwerpers over de Maasstad en begon het bombardement. Rien stond thuis voor het raam en zag de bommen inslaan. Zij woonden aan de Gordelweg, aan de noordkant van de stad, vlak bij het vliegveld, dat gebied werd gespaard. Maar het centrum van de stad brandde. Er volgde een dreigement: Als Nederland zich niet onmiddellijk over zou geven zou met Utrecht, Den Haag en Amsterdam hetzelfde gebeuren, net zo lang tot er in Nederland geen stad meer overeind zou blijven… Generaal Winkelman gaf zich over, Nederland capituleerde.
Als jonge knaap heeft Rien die oorlog heel bewust meegemaakt. Ook toen in 1944 de situatie steeds dreigender werd en er in de Randstad bijna geen eten meer was. Rien werd samen met zijn zus naar Friesland gebracht, op de fiets. Naar familie van vrienden van kennissen. Redelijk vaag, dus. Naar Veenwouden. Daar werd hij liefdevol opgevangen, daar was nog genoeg te eten. En pas enige tijd nadat de oorlog voorbij was, konden ze terug naar huis. Met de boot van Lemmer naar Amstrdam en daarna liftend, met een vrachtwagen terug naar huis… Veertien was hij. En natuurlijk heeft die hele periode een onuitwisbare indruk gemaakt op Rien. De 2e Wereldoorlog. Het is de rest van zijn leven een belangrijke rol blijven spelen. Alle serieuze boeken over dit onderwerp heeft hij gelezen. Hij heeft de stranden van Normandië bezocht, de plekken waar de grote invasie begon. Bij Caen bezochten ze de Abbay aux Hommes, waar de bevolking schuilde tegen de bombardementen… Maar bezocht ook concentratiekampen. Dachau, bij München, Mauthausen in Oostenrijk. Ook voor Rien gold: je kunt een jongen wel uit de oorlog halen, maar voor je de oorlog ook uit het kind hebt…
Rien ging naar de Mulo en wilde daarna naar de zeevaartschool. Hij werd niet toegelaten, kon geen stuurman worden, in verband met zijn ogen. Steward worden, dat kon wel. En zo ging Rien dus alsnog naar zee. Dacht op die manier de militaire dienst te kunnen omzeilen, maar dat werkte niet. Moest toch in het leger en kwam terecht in Steenwijk. De Johan van de Kornput Kazerne. Zeer tegen zijn zin. En toch… En toch is juist dat van heel grote invloed geweest op de rest van zijn leven. In februari 1953 kwam hij in Steenwijk en zaterdag 23 mei van datzelfde jaar zou zijn leven voorgoed veranderen. Want daar zag hij, op de Paardenmarkt, haar staan. Het mooiste meisje van de hele wereld. Zo maar, op de Paardenmarkt in Steenwijk. Bij het Posthuis, de bekende dancing in die jaren. Lena heette ze. Lena Bos. Rien was op slag verliefd. Hij was daar met een dienstmaat, Piet. En Lena was er met Alie, de zus van haar vriendin. Tussen Piet en Alie werd het niks, maar Lena en Rien…
“Wat vond jij zo leuk aan Rien?” vroeg ik afgelopen zaterdag aan dat mooie meisje van toen. “Nou, eigenlijk niks”, vertelde ze. “Mijn ideale schoonheidsbeeld was blond, met blauwe ogen en Rien had donker haar en bruine ogen.” Maar toch… ze dansten.
Fragment: Les Paul & Mary Ford – Vaya con Dios
En ze dansten nog een keer en nog eens. Kregen verkering. Maar er was wel een probleem: Lena had van thuis een strikte opdracht meegekregen: “Je komt niet met een militair thuis”. Dus moest ze wachten tot hij uit dienst kwam. En daarna ging hij eerst nog weer varen. Drie maanden Zuid-Amerika, dan een paar weken thuis en dan weer drie maanden weg. Dat was voor Lena niet echt een perfect toekomstbeeld. Ze wilde zich pas verloven als Rien aan de wal kwam. Dat lukte. Hij vond een baan bij een scheepvaartbedrijf op kantoor en ze trouwden. 7 november 1956, Rams Woerthe in Steenwijk. Ik zag de trouwfoto. Wat een prachtig bruidspaar…
Verhuizen naar Rotterdam. En dat was niet gemakkelijk. Overal was woningnood, maar in Rotterdam was woningnood in het kwadraat. Tja, na alles wat er gebeurd was… Inwonen. Via via mochten ze een bovenetage betrekken. Zes jaar hebben ze daar gewoond, in prima verstandhouding met de hoofdbewoonster, een oude dame. En dan, in 1963 krijgt Rien een prachtig aanbod: een baan bij een Zwitsers bedrijf met een vestiging in Breda, als hoofd van, wat we nu de logistiek zouden noemen, maar wat toen nog gewoon “transport” heette. Een mooie leidinggevende baan met een prachtige woning.
Ook Lena vond een eigen carrière. Ze hadden het samen goed. Er was eigenlijk maar één ding dat aan het geluk ontbrak: ze kregen geen kinderen, samen. En dan wordt je leven toch anders. Je doet meer samen. Samen reizen maken bijvoorbeeld. Heel Europa hebben ze gezien, met toch een voorkeur voor Frankrijk. Dat land, die steden, de kerken en kastelen, de cultuur, de muziek…
Les Choristes – Vois Sur Ton Chemin
Ja, dan wordt het, ik zei het al, toch een ander leven. Meer tijd samen, meer tijd ook voor hobby’s. Rien was gek op sport. Om naar te kijken, maar ook om zelf te doen. Voetbal, bijvoorbeeld. Fanatiek supporter van Sparta, de leukste club in Rotterdam. Zelf speelde hij ook: bedrijfsvoetbal. En hij honkbalde. Ook bij Sparta. In die jaren ’50 en ’60 was Sparta de absolute top in Nederland. Met die mooie accommodatie, bij het kasteeltje. Bracht legendarische spelers voort als Hudson John en Hamilton Richardson. Ja, we kunnen rustig stellen dat Rien een sportfanaat was. Er was echter één tak van sport waarin hij minder goed was, minder dan Lena, in ieder geval. Schaatsen. Hij had niet eens schaatsen. Toen, die ene keer dat er prachtig ijs lag, wilde hij het toch eens proberen. Natuurlijk doe je dat niet op de ijsbaan, waar iedereen je kan zien. Rien leende de schaatsen van zijn schoonvader en zocht en stil tukje op, het Balkengat. Daar kon hij ongestoord en ongezien oefenen, dacht hij. Maar, geloof me, in en rond Steenwijk blijft je nooit onopgemerkt. Er is altijd wel iemand die je in de gaten houdt. In dit geval een buurvrouw. Die zag Rien stuntelen, op het ijs. Zij trok de verkeerde conclusie en bracht het praatje in omloop: “Ik heb Rien zien schaatsen. Leek nergens naar. Die had vast behoorlijk wat drank op…”
The Carnival of the Animals – a Grand Zoological Fantasy XIV. The Swan
Maar ook, gewoon, samen thuis, was het goed. Rien stopte met werken en ze gingen nu – zo was dat indertijd beloofd – in Steenwijk wonen. Een appartement aan de Capellestraat, vlak bij de brug over het Dolderkanaal. Lena was ontroerd toen hij in Steenwijk, vaststelde: “Ik heb m’n stekkie gevonden”. Rien was helemaal tevreden. Met het appartement, met Steenwijk, met zijn Lena: “Ik heb m’n stekkie gevonden”…
Sport speelde zich nu voornamelijk op de tv af. Maar dan ook alle sport. Zelfs complete snookertoernooien volgde hij. Maar toch vooral voetbal en natuurlijk honkbal. De recente prestaties van het Nederlands honkbalteam – Rien heeft er van genoten! En wielrennen… En Lena? Die vond het best. Hoewel – het wielrennen heeft ze pas leren waarderen toen ze in Frankrijk waren en daar een etappe van de Tour live mee mochten maken. Wat een spektakel…
Samen genieten van het goede leven. Rien was overigens niet zo’n liefhebber van warme maaltijden. “Doe maar simpel”, Vond hij. Een gebakken eitje, of een biefstukje met brood. Oké een lekker visje, ook goed. En er was de gouden stelregel: op zaterdag werd niet gekookt. Het leven was mooi en het had, wat Rien betrof, nog heel lang zo mogen blijven.
Ze gingen naar de wintersport. Pertisau, Oostenrijk. Aan de Achensee in Tirol. Zowel in de zomer als in de winter een prima vakantiebestemming. Er zijn kilometers wandelpaden en in de winter is er meer dan 60 kilometer aan geprepareerde loipes. En dat is precies wat Lena en Rien gingen doen. Langlaufen. Samen mooie tochten maken. Het gevoel of je door kerstkaarten heen glijdt, of je er zelf deel van uitmaakt. Met af en toe zo’n betoverend uitzicht over het meer… En dan, wanneer je terugkomt in het dorp, dan hoor je, als je geluk hebt, uit de kerk deze prachtige muziek naar buiten komen
Charlotte Church – Avé Maria
Maar er kwamen wel klachten. Tja, de ouderdom kom met gebreken, zeggen ze wel eens. In mei 2008 kreeg Rien slecht nieuws. De vakantieplannen – samen naar Australië – werden afgezegd, er moest met spoed behandeld worden. En die behandeling, dat hakte er behoorlijk in. Chemokuren. Eén week kuren, één week daar heel erg ziek van zijn, één week bijkomen en dan terug naar het ziekenhuis voor de volgende kuur. En dat een half jaar lang … Maar de kuur sloeg aan, voorlopig.
Is het zinvol om hier een compleet overzicht te geven van de moeilijke laatste jaren? Ik denk het niet. Zou Rien zelf zeker niet gewild hebben. Laat ik volstaan met de mededeling dat het wel steeds moeilijker werd. Voor Rien, natuurlijk, maar ook voor Lena. Want zij ging zorgen. Samen met de medewerkers van de Zonnekamp, waar ze inmiddels woonden. Aan de Oyershoeve. Wat werken daar geweldige mensen. Helden en engelen, zijn het. Lena had zich echt geen raad geweten zonder de hulp van deze mensen. Daarvoor past een speciaal woord van dank…
Maar al die steun, liefde en zorg, konden niet voorkomen dat het steeds minder goed ging. Het leven werd lijden. En als leven verandert in lijden, dan komt de dood als een vriend. Die vriend kwam afgelopen donderdag, vijf maart. Hij nam zijn lijden weg, maar ook zijn leven. Rustig sliep Rien in. Moegestreden… Hopelijk heeft hij ook nu zijn stekkie gevonden…
En nu? Wat we nu nog hebben, zijn de herinneringen. Aan dat jochie dat met eigen ogen zag hoe zijn stad, zijn Rotterdam, voor een groot deel werd platgebombardeerd. Aan de soldaat die op de Paardenmarkt in Steenwijk de grote liefde van zijn leven ontmoette. Herinneringen aan die mooie, lieve man die samen met Lena prachtige reizen maakte, die genoot van kunst, cultuur en mooie muziek, van voetbal, van honkbal en van eigenlijk alle sporten.
Marinus Jacobus Marie Ingnatius. Rien. Wat was het goed dat u hier was. U bent er in geslaagd om de wereld voor heel veel mensen een beetje mooier te maken, meer kleur te geven. U laat een grote leegte achter, maar gelukkig ook een schat aan waardevolle herinneringen. Laten we die koesteren. Dan blijft u in onze herinnering voortleven. Nu is er, na een mooi en welgevuld leven, rust.
Dag Rien,
Rust zacht.
Uitloopmuziek: Grieg: Per Gynt Suite 1 – Ases Tod gevolgd door 2 – Morgenstimmung