Wat een ramp moet dat zijn voor ouders, als je er achter komt dat je dochter wegglijdt in een verslaving. Alcohol, in dit geval. Als je ontdekt dat alle pogingen om haar van die verslaving af te helpen, falen. Dan ervaar je dat je, als ouder, niet meer bent dan een goedwillende amateur, die vanaf de zijlijn mag toezien wat er allemaal mis gaat. Wanneer je ervaart dat al je liefde niet genoeg is om dit proces te stoppen. En als je dan ook nog geconfronteerd wordt met een psychiater die een vergadering belangrijker vindt dan de afspraak die hij had met Mirjan…
Mirjan was nog maar 43 jaar toen haar ouders haar vonden.
Inloopmuziek: Georg Zamfir – The lonley Shepherd
Ik neem u, in gedachten, mee terug naar het jaar 1970. Einde van een tijdperk: Paul McCartney maakt bekend dat de Beatles uit elkaar gaan. Feyenoord is de eerste Nederlandse club die de Europa Cup weet te winnen. Eddy Merckx wint de tour. Tweede is Joop Zoetemelk. Jimi Hendrix overlijdt door een overdosis slaappillen. Er komt een nieuw programma op tv: Toppop, met Ad Visser en danseres Penny de Jager. Schocking Blue scoort wereldwijd een hit met Venus. Dat jaar. 1970.
Het is zo’n jaar waarin bijzondere kinderen worden geboren. Danny de Munck, bijvoorbeeld.
Pianist Wibi Soerjadi, Rintje Ritsma, Floortje Dessing, Beau van Erven Dorens…
Op woensdag 25 maart van dat jaar krijgen Sannie en Joop Noorman, in Zwolle, ook een bijzonder kindje. Hun derde. Na twee jongens, nu eindelijk een meisje. Ze noemen haar Jantje, maar de roepnaam werd Mirjan. Een mooie baby. Mollig, vertederend. En ook: het eerste meisje, toch bijzonder, na twee jongens. Wat waren ze gelukkig… Mirjan was een gemakkelijk kind. Alles was haar goed, je kon haar overal heen drukken als Mirjan haar natje en droogje kreeg was haar alles goed. Toen het drietal een keer op de foto kwam moest dikke Mirre stijf tussen de jongens inzitten anders viel ze om. Zo had Mirjan een gloeiende hekel aan regen. Als ze in de buggy zat, dan hoefden er maar een paar spetjes te vallen en ze begon te huilen. Ook later, achterop de fiets, bij moeder Sannie. Zodra het begon te regenen schreeuwde ze moord en brand…
Vader Joop was bedrijfsleider in een supermarkt. De Gruyter, in die jaren o.a. bekend door het snoepje van de week. Maar toen die super de slag om de moderne markt verloor werd hij zelfstandig. Het bracht wel een aantal verhuizingen met zich mee. Van Zwolle naar Drachten, naar Hoogkerk, naar Roden, tot ze in 1983, in Sneek terecht kwamen. Sannie en Joop, hun zonen André en Eddy waren toen respectievelijk 17 en 15 en Mirjan was toen dertien jaar. Ze ging naar de huishoudschool en deed daarna de Intas, de Interim Algemene Schakelopleiding, een soort tussenopleiding voor mensen die de zorg in willen, maar nog niet precies weten welke richting.
Hard werken. Zelfstandig een supermarkt runnen. Dat vraagt veel van een gezin. Maar zij kregen het voor elkaar. Vakantie? Ja, af en toe. Niet elk jaar. Kamperen in Noordwolde, bij de Spokeplas, bijvoorbeeld. Of naar camping de Kom, in de Eese, naar Lemmer, Langweer… Niet te duur, niet te ver van huis. Want de zaak was natuurlijk ook belangrijk. Bovendien: je hoeft de wereld niet uit om het met z’n allen leuk te hebben op een camping, toch?
En ergens, in die periode, ging het fout. Heel erg fout.
Eerst heb je als ouders niks in de gaten. Het was gewoon een leuke meid. Had ook leuke vriendinnen. Bijvoorbeeld Astrid en Janny. En ja, ze gaat naar school. En ja, ze gaat in het weekend natuurlijk wel eens met de meiden op stap. Je bent, 15, 16, 17, dan is dat allemaal normaal toch? En ze ging werken bij de Albert Heijn, ook niet zo gek voor een meisje van die leeftijd. Daar leerde ze ook haar vriendje Michel kennen. Ook niks bijzonders, dus. Tweede helft jaren tachtig. Een nieuwe stroming in de muziek. Funk Een klein donker mannetje uit Amerika scoort hit na hit. Prince, dus. Mirjan vond dat ene nummer helemaal het einde.
Prince – Purple Rain
Wat er dan wel bijzonder was? Mirjan ging drinken. Mirjan ging regelmatig naar haar ouderlijk huis als Sannie en Joop er niet waren, zogenaamd om de hond wat gezelschap te houden. Sannie merkte dat het af en toe wel een beetje snel ging met de drank in huis. Niet dat ze zo veel in huis hadden, maar juist daardoor merk je eerder dat er meer gedronken worden. En dan wordt Joop er op aangesproken. Drink jij zo veel? Nou nee. Ja, Joop dronk wel regelmatig een borreltje. Een jonkie. Maar dat smaakte hem de laatste tijd steeds minder. Tja, dat bleek te kloppen. Als Mirjan uit de jeneverfles had gedronken, dan vulde ze het tekort weer aan met water…
Tja, dan blijkt het Mirjan dus te zijn. En op het moment dat je dat, als ouders ontdekt, is het eigenlijk al te laat. Nou ja, je probeert te redden wat er te redden valt. Gaat met haar naar de dokter. Die hoorde het verhaal aan en schreef een pilletje voor. Dat zou het probleem wel uit de wereld helpen. Niet dus. Voor dit probleem bestaat geen pilletje. Haar relatie met Michel met wie ze inmiddels samenwoonde liep om die redenen dan ook op de klippen. Hoe het komt kan niemand goed verklaren. Waarom alcohol op de een zo veel meer invloed heeft dan op de ander. De een kan er mee omgaan. Drinkt een pilsje, een glas wijn, een borrel. Soms ook wel eens meer dan een. Niks aan de hand. Soms drinken ze te veel, worden ze dronken. Hebben ze de volgende dag spijt. Ook weinig aan de hand. Gaat wel weer over. Kijk je een volgende keer wel een beetje uit. Maar er is ook een groep mensen waarop alcohol een andere uitwerking heeft. Intensiever, meer afhankelijk makend. Dat is de groep die direct daarna meer wil. En nog meer. Dat is de groep die verslaafd raakt. Tot die groep bleek Mirjan te behoren. Als ouders heb je dat meestal te laat in de gaten. Want, zoals vrijwel iedereen met een verslaving, zijn ze dan heel creatief in het verhullen, het verbergen van het probleem. Probleem? Ik heb helemaal geen probleem. Als ik wil, dan stop ik morgen… Natuurlijk, Mirjan
Dan maar steun zoeken bij mensen die er meer verstand van hebben. De Kuno van Dijkstichting, die later opging in de VNN, Verslavingszorg Noord Nederland. Wat hebben ze veel geprobeerd. Wat hebben ze hun best gedaan. En wat is het dan frustrerend om te moeten constateren dat het zo weinig effect heeft gehad…
Ze ging vrijwillig naar Hoog Hullen. Een speciale kliniek in de bossen vlak bij Eelde. Initiatief van VNN. Het doel: mensen die door een verslaving zijn vastgelopen in het normale functioneren, weer op pad helpen. Een duidelijke dagstructuur aanbrengen, bijvoorbeeld. Het probleem onder ogen durven zien en, met therapeutische ondersteuning, proberen te overwinnen. Ruim een jaar was Mirjan daar. En ze was “schoon”. Zou het dan allemaal weer goed komen?
Paul de Leeuw – Droomland
Nou… eerst wel. Zo ongeveer een jaar was Mirjan schoon. Maar drankverslaving kent een heel groot probleem: het is alles of niks. En schoon worden is niet gemakkelijk, maar schoon blijven is nog veel moeilijker. Dat lukt alleen als je het zelf heel erg graag wilt. Als je enorm gemotiveerd bent en bereid bent alles in het leven te richten op: ik drink niet meer. Nooit meer. Ik vergeet gewoon de drank. En dat kreeg ze niet voor elkaar. De drank was haar lijf uit, maar zat nog in haar hoofd.
Als ze samen met haar moeder boodschappen deed, dan keek ze onwillekeurig naar die mooie donkere fles uit Ierland, met dat fraaie etiket, Baileys Original. En ze verviel in haar oude fout. Kon de verleiding niet langer weerstaan. En al snel ging het weer van kwaad tot erger. Lichamelijk takelde ze af, ze had inmiddels een levercirrose. En zo gemakkelijk als ze vroeger was, zo moeilijk was ze nu, wou niks aannemen, wist alles beter.
Afgelopen zaterdag zaten we bij elkaar in Sneek. Vader Joop, moeder Sannie, haar broers André en Eddy, haar schoonzus Janet, Koosje en Martie. Praten over het leven van Mirjan. Het waren vooral flarden die langs kwamen. Het was vooral ook frustratie. Over wat er allemaal mis gaat in de zorg. Over waarom het maar niet lukken wilde met Mirjan. Neem nou de AA. Ook daar was ze ooit terechtgekomen. Maar daar werd ze eigenlijk niet serieus genomen. Ze zag er nog veel te goed uit, voor een drankverslaafde. Leek niet op een junk. Was ze veel te netjes en te mooi voor.
Over hoe het is wanneer je gebeld wordt door haar werkgever. Mirjan is weer niet op haar werk gekomen. En laatst stonk ze erg naar alcohol. Kan het zijn dat er een probleem is? Over hoe je dan met je dochter gaat praten en haar confronteert met haar probleem. Nou, dat van die dranklucht dat viel heel gemakkelijk uit te leggen. “Ik gebruik een mondspray en dat is een spray op alcoholbasis. Dat zullen ze wel geroken hebben”. Natuurlijk, Mirjan
Flarden. Fragmenten uit een leven vol problemen. Hoe ze, om het beter vol te kunnen houden, zo’n frisdrankflesje bij zich had, met water.. Tot Sannie op een onbewaakt moment een slokje nam van die zogenaamde frisdrank. Ze gooide het flesje leeg in de gootsteen en vulde het nu met water. Mirjan gaf geen kik…
Frustraties, wanneer je ziet dat er nog een probleem bij komt: Anorexia. Ze walgde van haar eigen babyfoto’s. Vond zichzelf lelijk dik. Dus stopte ze met eten. Maar ze stopte niet niet met drinken.
Fragmenten. Frustraties. Wat denkt u dat het met je doet als je dochter, je enige dochter, steeds verder afglijdt? Je probeert vooral het contact te houden. Ergens in je hoofd is er een stem die zegt: loslaten. Als zij niet wil, ben je kansloos. Trekt ze jou mee in haar ellende. Loslaten. Maar dat kun je niet. Niet je dochter, je eigen kind. Die laat je niet los. Dus probeer je weer te praten. Probeer je weer te helpen. Maar dat wil ze dan niet…
Rita Hoving – Laat me alleen
“Heb je financiële problemen?” Was altijd een standaard vraag van hulpverleners. En ze waren altijd verbaasd over het antwoord: “Nee. Financieel heb ik geen probleem”. En dat hád ze ook niet. Mirjan had financieel gezien alles perfect voor elkaar. Had haar UWV-uitkering, en wist daarnaast heel goed de weg om extra zaken, speciale uitkeringen te scoren. Waar ze ook heel goed in was: naar buiten toe de schijn ophouden. Deed vrijwilligerswerk in het ziekenhuis, bij de kringloopwinkel… En als ze ergens op visite was, dan dronk ze Rivella. Maar thuis haalde ze onmiddellijk de schade weer in.
Bij een aantal slijterijen had ze een winkelverbod. Of dat werkte? Nee natuurlijk niet. Want in de slijterij van de supermarkt staat vrijwel iedere dag een ander meisje in de bediening. Die let er hooguit op of je wel oud genoeg bent om drank te mogen kopen. Bovendien: iemand die drank wil hebben, die drank nodig heeft, die scoort dat echt wel. En er waren periodes dat het beter ging. Maar die periodes werden wel steeds korter. Steeds vaker en steeds sneller ging ze in de fout. En ze bleven proberen om, waar mogelijk, steun te bieden.
De flarden, de frustraties. Een gedwongen opname via Rechterlijke Macht in Gouda. Maar ook daar kwam ze weer uit. Weer schoon. Voor even. Want na zo’n opname is er meestal geen opvolging. Geen controle, onvoldoende verdere begeleiding. Aan de andere kant: hoe moet je iemand helpen die eigenlijk niet geholpen wil worden?
Vorige week dinsdag was er een belangrijke afspraak. Het was weer volledig uit de hand gelopen. Lichamelijk ging ze nu hard achteruit. Haar lever functioneerde nog maar zeer beperkt. Ook bij VNN was nu de grens bereikt: het wordt nu er op of er onder. Als er nu niets ingrijpends zou veranderen, dan was het echt te laat. Mirjan moest nu echt weer voor langere tijd gedwongen worden opgenomen. Met een Rechterlijke Macht. Maar dat gaat niet zo maar, daar is een verklaring voor nodig van een onafhankelijke psychiater. Dat werd geregeld. Dinsdagmiddag één uur, was de afspraak. Bij Mirjan thuis. De mevrouw van VNN was er. Joop en Sannie waren er. Mirjan was toen in zorgelijke toestand. Alleen de psychiater was er niet. Na enige tijd wachten belde de mevrouw van VNN. Waar die psychiater bleef. Zij zat in vergadering. “Dan komt zij maar uit die vergadering”, drong ze aan. Maar zo werkte dat niet. Die vergadering bleek belangrijker dan Mirjan…
De bijeenkomst werd uitgesteld. Er zou gebeld worden. Die woensdag: geen telefoon. Donderdag: wel telefoon, maar er was nog niets te melden, nog geen nieuwe afspraak. En al die tijd hoorden ze niets van Mirjan. Tot Sannie en Joop die vrijdag bij haar gingen kijken. Ze vonden haar. Levenloos. Waarschijnlijk al een paar dagen daarvoor overleden. Waarschijnlijk kort nadat die psychiater, wegens een belangrijke vergadering, niet kon komen.
Vicky Brown – Stay with me ‘till the morning
En nu? Het enige dat wij nu nog hebben, zijn herinneringen. Fragmenten, frustraties. Wat in het leven kan nog belangrijker zijn dan het welzijn van je kind? Hoe verdrietig kun je zijn, wanneer dat kind zichzelf te gronde richt? Hoe frustrerend is het wanneer alle hulpverleners, alle zorgaanbieders hierin te kort schieten? Natuurlijk ligt het niet alleen aan die psychiater die vergaderen moest. Natuurlijk ligt het niet aan al die goedwillende mensen van al die instanties die zich met verslavingszorg bezig houden. Maar wat sta je er als ouders, als goedwillende, liefdevolle amateurs op dit moeilijke gebied, dan machteloos bij. Als je moet constateren dat je kind eigenlijk niet meer geholpen kan en wil worden.
Dan is er alleen nog het afscheid. Afscheid van dat mooie, mollige baby’tje waaraan ze later niet herinnerd wilde worden. Afscheid van die peuter die zo’n hekel had aan regen. Afscheid van die leuke tiener die jammer genoeg niet om kon gaan met alcohol…
Mirjan Noorman.
Er is een einde gekomen aan een bijzonder leven.
Laten we hopen dat je ouders nu weer kunnen gaan werken aan hun eigen leven.
Voor jou is er nu rust.
Rust zacht.
Dag Mirjan
Uitloopmuziek: Andrea Bocelli & Sarah Brightman – Time to say goodbye