Op een mooie voorjaarsdag in 2014 namen we, veel te vroeg nog, afscheid van Berry van Kampen. Ze was nog geen zestig. Niels, haar man, vond het moeilijk om te vragen, maar na enige aarzeling kwam het er toch van: of ik haar levensverhaal wilde maken en dat dan vertellen bij het afscheid. Natuurlijk wilde ik dat. Maar het was moeilijk. Als je elkaar goed hebt gekend, heel veel mooie momenten samen hebt gedeeld, dat komt het verdriet, het persoonlijke verdriet, wel heel dicht bij. Het was een mooie plechtigheid in Amersfoort, met heel veel vrienden, met familie, en natuurlijk met echtgenoot Niels, zoon Dane en zijn vriendin Anneleen en dochter Kirsten, met haar vriendin Beau. Na afloop dronken we nog een glas op het leven, op het terras van een nabijgelegen horecagelegenheid. Niels sprak daarover de volgende dag: “het was een geweldige mooie dag, eigenlijk heb ik vooral genoten, zó mooi ging alles…”
Inloopmuziek – Sting – Fragile
Dag dames en heren, wat goed dat jullie hier allemaal zijn. Om gezamenlijk dit moeilijke moment te beleven. Om Niels, Dane, Anneleen, Kirsten, Beau en de andere naasten familieleden bij te staan in dit peilloze verdriet. Mijn naam is Jan Koopman en Niels heeft me gevraagd om samen met jullie terug te kijken naar het leven van Berry.
Ik stel voor om, in gedachten, nog eens terug te gaan naar het jaar 1954. In een geluidsstudio in New York neemt ene Bill Haley met zijn vrienden een liedje op dat een nieuw tijdperk in zal luiden: Rock around the Clock. Vietnam wordt opgedeeld in een noordelijk en een zuidelijk deel. Hier in Nederland wordt de eerste wedstrijd in het betaald voetbal gespeeld. Wim Kan houdt zijn eerste oudejaarsconference op de radio. Wim Sonneveld – alias Willem Parel – zingt: Daar is de orgelman. Dat jaar. 1954. Het is zo’n jaar waarin bijzondere kinderen worden geboren. John Travolta, bijvoorbeeld. Youp van ’t Hek, Joe Jackson, Renate Dorrestein, Bart Chabot, Herman Finkers. ’t Was blijkbaar een goed jaar voor creatieve mensen die van muziek houden en graag dansen…
Op vrijdag 12 november van dat jaar 1954, is het warm voor de tijd van het jaar. Een graad of vijftien, zestien. Het is de dag dat Neeltje en Kees van Kampen, in Voorburg, ook een bijzonder kindje krijgen. Hun vierde, weer een meisje. Ze noemen haar Berry. Berry van Kampen. Opgroeien als jongste van vier meiden, in Utrecht. Mooie jeugd. Liefdevol. Volgens zus Corinne was Berry een lief, zacht kind, nooit problemen mee. Nou ja, bijna nooit. Tot de pubertijd toesloeg. En dat dreigde te escaleren toen ze opeens, vlak voor haar eindexamen HBS, klaar was met die school. Wat er precies gebeurd is, weten we niet, maar ze wilde niet meer naar school. Gevolg daarvan was dat ze dan ook geen examen mocht doen. Het heeft vader Kees heel wat overredingskracht en tijd gekost voor hij haar weer in het juiste spoor had. Ze deed alsnog examen en slaagde. Wilde de zorg in. Verpleegkundige worden. Maar die opleiding sloot, qua tijd niet mooi aan. Zat een half jaar tussen. En dat half jaar, dat heeft ze gebruikt om naar Engeland te gaan.
Corinne vertelde me dat het contact tussen Berry en haar zussen altijd heel bijzonder is gebleven. Niet dat ze de deur bij elkaar plat liepen, maar als ze elkaar zagen, was het goed. Dat zijn zo van die plekken in een hart, waar altijd nog ruimte voor is…
Berry solliciteerde en werd in 1974 aangenomen in een relatief klein Amsterdams Ziekenhuis, met een prachtige ouderwetse naam: de Lutherse Diaconessen Inrichting. In dat mooie statige oude pand aan de rand van het Vondelpark. Intern. Werken in het ziekenhuis, wonen en slapen in het zusterhuis, aan de van Eeghenstraat. Bijzonder ziekenhuisje met hele leuke collega’s. Na een jaar kwam daar bijvoorbeeld een te gekke superslanke jongen in dienst, met vuurrood haar, tot op zijn schouders. Met een mooie, niet alledaagse naam. Niels, heette hij. Niels te Hennepe. Uit Bussum.
Berry maakte een onvergetelijke eerste indruk op Niels. Die eerste keer dat hij haar zag, liep ze de trap op. Gekleed in… een onderbroekje. Een blauwe. Negenendertig jaar later had hij dat beeld nog steeds scherp voor ogen. Ze praatten veel. Bij voorkeur in die kroeg in de Cornelis Schuitstraat. Tot diep in de nacht bespraken ze daar niet alleen de rare patiënten die ze hadden, maar tegelijkertijd ook de wereldproblematiek.
Maar eigenlijk gebeurde er verder nog niet zo veel. Niels was, ik zei het al, heel erg onder de indruk van Berry. Maar verder… Initiatief nemen was blijkbaar niet zijn sterkste kant. Dat schoot dus niet op. Die ene maandag was hij vrij, was bij zijn moeder in Bussum, toen de telefoon ging. Berry, vanuit Amsterdam. “Kun je naar Amsterdam komen? Ik wil je spreken, liefst nu”. Of Niels wilde?
Drie kwartier later stapte hij in Amsterdam uit de trein, waar Berry stond te wachten. Het was het juiste moment op de juiste plek. Amsterdam, voorjaar 1976, een terrasje in de zon, samen lunchen, kan het mooier? Het was “aan”….
David Bowie – Heroes
Niet lang daarna kon Berry een zolderkamer huren. Aan de Koninginneweg, vlak bij het ziekenhuis, van een huisarts, dokter Ruding. Nog geen week later trok Niels bij haar in. Clandestien, want van samenwonen wist dokter Ruding niks. Maar – het werd gedoogd. Na verloop van tijd werd die kamer ingeruild voor een eigen woning, in de Pijp. Quellijnstraat 111, 2 hoog achter, een halve woning met uitzicht op die prachtige Kastanjeboom. En in de keuken die opklapbare douchecabine…Gekocht met financiële hulp van Niels’ moeder, voor het toen schandalig hoge bedrag van vijftienduizend gulden. Daarna kochten ze de benedenwoning van Paula en Rini, met tuin, in de Kanaalstraat.
Samen wonen. Met name bij Berry thuis lag dat gevoelig. Tja, wat wil je, een gereformeerd gezin en dan een dochter, die gaat hokken in Amsterdam, met zo’n knul met lang haar… Ze hadden zich andere keuzes voor kunnen stellen, om het voorzichtig uit te drukken. Als Berry en Niels bij haar ouders in Utrecht kwamen, dan sliep Berry op haar oude kamertje en Niels werd verbannen naar de logeerkamer. “Maar pa, we wonen al heel lang samen…”
“Kan me niet schelen, Niet Onder Mijn Dak!!!!”
Het leven was mooi. Samen werken in de zorg, samen leuke dingen doen. Mooie vakanties bijvoorbeeld. Met een oude auto naar Frankrijk, zoals het hoorde in die jaren. Maar ook precies de andere kant op, naar Denemarken, waar een deel van de roots van Niels liggen. Zijn neef Christiaan, waar ze zo’n bijzondere band mee hebben. Al hadden ze elkaar jaren niet gezien, dan ging het gesprek naadloos verder alsof het gisteren was geweest…
En dan wordt Berry zwanger. 27 september 1990 wordt Dane geboren. Dat het een Scandinavische naam moest worden, dat stond vast. Berry dacht aan Lars, Niels vond Sven mooier. Maar ja, Sven te Hennepe, dat zijn wel weer heel erg veel e’s in een naam. Dane, dan? Ja, maar dan niet met dubbel ee in het midden, want zo heet dat slachthuis… Dane, dus. Anderhalve maand later trouwden ze. Niet uit romantische overwegingen, maar eigenlijk meer omdat het praktischer was. Op maandag, want dan was het gratis, in Bussum.
In de zomer van 1993 maakte Kirsten het gezin compleet. Kirsten, genoemd naar het overleden zusje van Niels. 1993. Het jaar waarin Simply Red het mooiste liedje ooit opnam.
Simply Red – Holding back the years…
Afgelopen maandag zaten we bij elkaar, in Bussum. We keken terug naar het leven van Berry en haalden herinneringen op. Niels, Dane, Anneleen, Kirsten, Beau… En wat kwamen er een mooie beelden langs. Hoe ze was, als moeder, bijvoorbeeld. Haar bijzondere manier van opvoeden. Snoepen. Daar had Berry een eigen benadering voor: gedurende 20 minuten per dag mocht er worden gesnoept. Dan mocht de snoeppot op tafel en kon je pakken zo veel je wilde. Na 20 minuten ging die pot weer in de kast. Achteraf kun je vaststellen dat ze vooral geleerd hebben hoe je snel moest snoepen…
Haar betrokkenheid. Kijk, Berry was, hoe zeg ik dat, een verstandige vrouw. Niet heel snel boos, of zo. Tenzij… tenzij je aan haar kinderen kwam. Dan brak de tijgerin in Berry los. Voorbeelden? Ik kan me een verjaardagsfeestje herinneren, waarin het begrip Dyslectie ter sprake kwam. Dane en Kirsten zijn compleet dyslectisch, dit even ter verduidelijking. Op dat feestje was ene Hans aanwezig. Leraar Nederlands in de bovenbouw V.W.O. En die dacht ongestraft vast te kunnen stellen dat dyslectie vooral een smoes was, om kinderen die wat moeilijker leerden, wat meer tijd en aandacht te geven. Berry hoorde dat…
Zonder in detail te treden, kan ik u vertellen dat het voor Hans die avond niet de leukste avond van zijn leven was. Hij ging veel vroeger dan gewoonlijk naar huis…
Herinneringen aan de luizenmoeder op school. Brigitte, heette ze. Ook Dane en Kirsten ontkwamen er niet aan. Op zich niet zo erg, maar Brigitte opperde op enig moment de schaamteloze stelling dat het ook te maken zou kunnen hebben met de manier waarop het ouderlijk huis werd schoongehouden. Had ze niet moeten doen. Vanaf dat moment heette ze dan ook Brigitte Schaamluis…
Als ze thuis kwamen uit school, dan was Berry er. Aan de keukentafel, helpen met het huiswerk. Ook toen Kirsten het moeilijk had op de basisschool was Berry er voor haar. Ze wist natuurlijk nog hoe, in haar jeugd, haar vader er voor zorgde dat zij haar diploma kon halen… Met succes, want het is allemaal goed gekomen. Met Dane én met Kirsten.
We keken terug naar die prachtige vakanties. Een heel belangrijk deel van hun leven. Kamperen in Frankrijk bijvoorbeeld. Eerst met de tent, daarna kochten ze een caravan. Een Chateau. Die bleef ’s winters ook in Frankrijk staan, want dat gesleep met zo’n ding. Bovendien is het natuurlijk wel leuk om te kunnen vertellen dat je in de vakantie naar je eigen Chateau in Frankrijk gaat, toch? Saillant detail: ze waren het briefje kwijt met het adres waar die caravan in de winterstalling stond, waardoor het heel lastig werd om dat chateau in Frankrijk weer terug te vinden…
Veel vakanties samen met Thomas en Gerda. En door hen werden ze ook besmet met het Azie-virus. Die eerste keer, naar Bali. Berry was meteen verkocht. Die tempels, de cultuur, de mensen, vooral. Ze raakte gefascineerd door die mensen, hun kleding, hun gewoonten, het straatleven. Ook een illustratief beeld van Berry: wakker worden op dat balkonnetje van het hotel, met een kop koffie en een peuk, weer even wennen aan het leven, om er direct daarna weer met volle teugen van te genieten.
Koffie, was toch wel een belangrijk dingetje in haar leven. Ze had een koffiezetter met timer. Zodat ze, bij het wakker worden, meteen een vers bakje paraat had. En owee als het geen goeie koffie was. Zoals die ene keer op dat terras in Kopenhagen. Berry bestelde koffie, maar kreeg een slap bakje opgewarmde Nescafé. Dat arme meisje van de bediening op het terras heeft het geweten. In een mengvorm van Engels, Deens en Nederlands kreeg ze te horen dat zij dit bocht maar voor heel andere dingen moest gaan gebruiken… Met daarbij een aantal pittige Nederlandse verwensingen. Ze begreep het tot in detail, want even later bleek dat zij ook Nederlands sprak…
Maar boven alles staat de herinnering aan Berry als levensgenieter. Haar humor. Haar vermogen om het gezellig te maken. Met een goed glas wijn, bijvoorbeeld. Een goede maaltijd, ook. Berry vond zelf dat ze niet zo goed kon koken. Maar wie ooit het voorrecht heeft gehad haar lamsbout met knoflook, thijm en een sausje van rode wijn en room te mogen proeven, die weet wel beter. Mijn God, wat was dat lekker. En dan daarna nog zo’n lekker stuk taart. Een dag zonder taart is een dag niet geleefd, had haar motto kunnen zijn. Taart van de Ridder, bij voorkeur. Zo’n lekkere bombe, met chocola, of met kersen, of aardbeien… Herinneringen aan gezellige avonden, waarbij wat Berry betreft al snel het moment kwam dat de stoelen aan de kant gingen. Dansen. Dat onvergetelijke feest, toen Niels vijftig werd. Die surprise party. Met dat prachtige optreden van die unieke formatie: “De Dames Op Leeftijd, voorheen The Hotpants”.
The Wheather Girls – It’s Raining Men
Die intensieve begeleiding van de kinderen wierp vruchten af. Zo is Dane bezig met die studie waar Berry trots op was: Sustaineble Food Process Engineer. Ook al heb je geen idee wat het helemaal inhoudt, het klinkt wel heel erg lekker. En Kirsten, die, heel stoer, een half jaar in Amerika Engels gaat studeren en aansluiten stage gaat lopen in Curacao…
En dan komen Anneleen en Beau het gezin versterken. En ook zij genoten van dat warme-bad-gevoel. Vanaf de eerste dag. Mee uit eten. De gezelligheid, die sfeer, die bijzondere eigenschappen van deze schoonmoeder in spe.
Ze bleven samen werken, Berry en Niels. Ze bleven in de zorg. Weliswaar niet meer samen in dat ziekenhuisje aan het Vondelpark, maar wel zorggerelateerd. En over hoe ze was in haar werk, mag ik nu het woord geven aan haar collega, Mark.
(Bijdrage Mark)
En over zaken als vrije tijd, ontspanning, vriendschap, badminton en andere leuke dingen, geef ik nu graag het woord aan Paul
(Bijdrage Paul)
Ook Beau en Anneleen haalden mooie beelden van Berry naar boven. Beelden van een markant mens. Zo eentje die bij de Plus altijd even de bon controleert. En die dan steevast tot de ontdekking komt dat er iets niet klopt. Hé, die wijn was in de aanbieding en nou staat-ie voor de volle mep op de bon, dat klopt niet. En dan ging ze terug. “Nou effen niet om die twee euro, maar dit klopt niet. Wilt u daar even naar kijken?” Dat werd dan keurig aangepast… Maar toen twee dagen later dat probleem zich herhaalde stond Berry er weer. Vond dat ze eigenlijk toen wel een bloemetje had verdiend. En toen haar dat niet spontaan werd aangeboden, besloot ze zelf maar een bloemetje uit te zoeken en dat dan maar mee naar huis te nemen…
Tja, aanbiedingen. Berry was er gek op. Kocht ook regelmatig iets voor Niels, of voor Dane, of voor Kirsten. Maakte eigenlijk niet uit hoe duur het was, als het maar in de aanbieding was. Van € 99,95 nu voor € 49,95. Kijk, dan heb je toch heel snel even vijftig euro verdiend, toch?
Maar de mooiste herinneringen waren toch vooral de romantische herinneringen. Mooie vaste gewoonten. Dat beeld van Niels en Berry, dansend. Elke vakantie moest er gedanst worden. Maakt niet uit waar. Op hun kamer, in het hotel, in een kroeg ergens ver weg, of op zo’n mooie tropenavond op een exotisch strand… volgens traditie op muziek van the Eagles
Eagles – Hotel California
En dan… dan komt er een verschrikkelijk abrupt einde aan al dat moois. Weg rozengeur, niks maneschijn. In een paar dagen tijd verandert alles. Wordt de bodem uit je bestaan geslagen. Wat er allemaal verkeerd ging, dat wil Niels graag persoonlijk aan u vertellen.
(Bijdrage van Niels, Dane en Kirsten, met z’n 3-en naar voren komen: )
Op witte donderdag is Berry eerder thuisgekomen van haar werk. Ze voelde zich draaierig en was erg moe. Ze is in bed gaan liggen en knapte na een paar uur op waarna we gezellig boodschappen zijn gaan doen. Bij thuis komst voelde Berry zich weer niet lekker en is onder de wol gekropen. Het hele weekend bleef ze zich beroerd voelen met af en toe een opleving, en heeft veel tijd in bed doorgebracht. We verkeerden toen nog in de veronderstelling dat Berry oververmoeid was en dat het allemaal wel goed zou komen tijdens de vakantie in Vietnam waar over een goede week naar toe zouden gaan. Op maandag 2e paasdag zijn we naar de huisartsenpost gegaan daar de klachten verergerden . Daar troffen we een alerte huisarts aan die Berry doorstuurde naar een neuroloog. Deze liet een CT scan maken en binnen 15 minuten was helaas duidelijk wat de oorzaak van de klachten was. Namelijk uitzaaiingen in de hersenen. Toen de neuroloog dit onheilsbericht aan ons meedeelde nam Berry dit gelaten in zich op. Voor Berry en mij was het duidelijk dat dit een zeer slechte prognose was. Dezelfde dag kreeg ze nog medicijnen tegen de misselijkheid en duizeligheid,welke helaas geen effect hadden. De volgende dag werden er verdere onderzoeken gedaan en daaruit bleek dat Berry een longtumor had met ook nog eens uitzaaiingen in de bijnier. Hiervoor werd een behandelplan opgesteld. Het behandelplan bestond uit bestraling, een chemokuur was wegens de conditie nog niet mogelijk. Met deze behandeling zou Berry’s leven mogelijk met een jaar verlengd kunnen worden. Gedurende de week ging Berry steeds verder achter uit. Ze was zo misselijk dat ze bijna nergens meer toe in staat was. Ze lag de hele dag stil in bed en bewoog alleen om te braken. Ze ging zo hard achteruit dat er eigenlijk geen sprake meer was van kwaliteit van leven. Berry was Berry niet meer. Voor ons was het ook vreselijk om haar in deze toestand te zien. In de nacht van zaterdag op zondag kreeg Berry daarbij ook nog heftige pijn in haar long.
Zondagmorgen toen ik aan haar vroeg hoe de nacht was geweest gaf ze hier geen antwoord op maar zei alleen ‘Ik wil dood’. Het was voor ons duidelijk dat dit een ongelooflijk moeilijke beslissing moet zijn geweest en we vinden het dapper dat ze deze heeft durven maken. Er werd besloten om haar ’s middags in een slaap te brengen waaruit ze niet meer zou ontwaken. De laatste paar uren voordat ze in slaap werd gebracht waren voor ons natuurlijk emotioneel maar aan de andere kant gaf Berry’s besluit ons ook rust, omdat we nu wisten dat zij niet langer zou hoeven lijden. Gedurende deze laatste uren hebben wij ons als gezin nog nooit zo met elkaar verbonden gevoeld. Hoewel ons beloofd was dat Berry niet meer zou ontwaken, presteerde ze het om 2 uur nadat ze het slaapmiddel toegediend was, te ontwaken met de legendarische woorden: ‘Ik moet plassen’. Hetgeen laat zien dat de zindelijkheidstraining tot het eind toe heeft gefunctioneerd. Tot slot wil ik vertellen dat Berry 2 dagen later is overleden, juist op een tijdstip dat wij even naar huis waren, zodat ons het zicht van de laatste ademhaling bespaard is gebleven.
Afsluiten met R.E.M. – Everybody Hurts
En nu?
Wat we nu nog hebben, zijn de herinneringen.
Herinneringen aan die mooie jonge vrouw op die trap in die blauwe onderbroek, in dat Amsterdamse zusterhuis. Herinneringen aan de levensgenieter, die zo oprecht belangstelling toonde in andere mensen, en dan zeker in kinderen.
Herinneringen aan de geboren gastvrouw, waar je altijd welkom was. Aan de vrouw die extreem lief kon zijn, maar die ook fel als een tijger op kwam voor haar kinderen. Herinneringen aan de liefste moeder die Dane en Kisten zich hadden kunnen wensen. Maar vooral: herinneringen aan de grote liefde van Niels.
Berry van Kampen. Wat was het goed dat je hier was. En wat is het allemachtig jammer dat het niet wat langer heeft mogen duren. Jij hebt voor heel veel mensen de wereld mooier gemaakt. Kleurrijker, leuker, spannender, lekkerder. De leegte die je achterlaat is onvoorstelbaar groot. Maar gelukkig zijn er ook prachtige herinneringen om die leegte op te vullen. Laten we die vooral delen en koesteren. Want ooit…. ooit zal de glimlach om die herinneringen sterker worden dan de tranen om het verdriet. Ooit…
Maar voorlopig is er vooral het gemis, het verdriet.
Niet het snijden doet zo’n pijn, maar het afgesneden zijn…
Dag lieve Berry
We zullen je heel erg missen…
Dankwoord en aanwijzingen uitvaartleider Joost Veenstra
Uitloopmuziek: Roxy Music – Avalon